راز بزرگ نقشه جهان: چرا آفریقا اینقدر کوچک به نظر می‌رسد؟
مقدمه:
حتماً تا به حال به نقشه جهان (World Map) نگاه کرده‌اید و متوجه شده‌اید که گرینلند (Greenland) از آفریقا بزرگ‌تر به نظر می‌رسد! اما آیا می‌دانستید که در واقعیت، آفریقا ۱۴ برابر بزرگ‌تر از گرینلند است؟ این تفاوت عجیب، کلید یکی از جذاب‌ترین اسرار دنیای جغرافیا را نشان می‌دهد: همه نقشه‌ها اشتباه هستند!
مشکل اصلی: چطور یک کره (Sphere) را تخت کنیم؟
زمین یک کره است. فکر کنید یک توپ بسکتبال دارید و سعی می‌کنید پوست آن را بدون چین و چروک روی یک صفحه صاف پهن کنید. غیرممکن است! این دقیقاً همان مشکلی است که جغرافیدانان (Cartographers) با آن روبرو هستند.
راه‌حل: مصالحه (Compromise) و انتخاب!
از آنجایی که نمی‌توانیم کره را بدون تحریف (Distortion) نمایش دهیم، مجبوریم بین چهار ویژگی اصلی مصالحه کنیم:
- شکل (Shape) قاره‌ها
- مساحت (Area) کشورها
- فاصله (Distance) بین شهرها
- جهت (Direction) قطب‌نما
هر نقشه فقط می‌تواند یکی از این ویژگی‌ها را به درستی نشان دهد و بقیه را تحریف کند.
برای آشنایی با دلیل استفاده از سیستم مختصات به لینک زیر مراجعه فرمایید:
"چرا استفاده از سیستم مختصات در GIS ضروری است؟ کاوشی در مزایا و چالش‌ها"
سه خانواده اصلی نقشه‌ها
۱. سیستم مختصات استوانه‌ای (Cylindrical Projections) قطب‌های غول‌پیکر:
تصور کنید یک استوانه کاغذی دور زمین بگذارید و نقشه را روی آن بتابانید. این روش باعث می‌شود مناطق نزدیک به استوا (Equator) درست به نظر برسند، اما قطب‌ها (Poles) به طور غیرواقعی بزرگ شوند. سیستم مختصات مرکاتور (Mercator) همان نقشه‌ای که در گوگل مپ می‌بینید مشهورترین نوع این سیستم، سیستم برای مسیریابی (Navigation) عالی است، اما مساحت را به شدت تحریف می‌کند.
۲. سیستم مختصات مخروطی (Conic Projections) دقیق برای مسافران:
این نقشه‌ها مانند این است که یک کلاه مخروطی روی زمین بگذارید. برای نمایش کشورهای میانی (Mid-Latitudes) مثل آمریکا، چین یا اروپا بسیار دقیق هستند. مشهورترین نوع این سیستم، سیستم مخروطی لامبرت (Lambert Conformal Conic)می باشد.
۳. سیستم مختصات سمتی (Azimuthal Projections) دید فضانوردان:
اگر از فضا به زمین نگاه کنید، این نقشه را می‌بینید. برای نمایش مناطق قطبی یا مسافت‌های طولانی ایده‌آل است. مشهورترین نوع این سیستم، سیستم ارتوگرافیک (Orthographic)می باشد
کدام سیستم مختصات "بهترین" است؟
هر سیستم مختصات برای کاری خاص طراحی شده است:
- برای مسیریابی در دریا: مرکاتور (Mercator)
- برای مقایسه ثروت کشورها: گال-پترز (Gall-Peters)مساحت را درست نشان می‌دهد
- برای نمای کلی جهان: رابینسون (Robinson) - تعادل زیبایی ایجاد می‌کند
- برای سفرهای هوایی: سمتی (Azimuthal) - کوتاه‌ترین مسیرها را نشان می‌دهد
سیستم مختصاتی که دنیا را تغییر داد
در سال ۱۹۷۳، آرمین پترز (Arno Peters) نقشه‌ای ارائه کرد که مساحت واقعی (Equal-Area) کشورها را نشان می‌داد. این نقشه انقلابی به پا کرد و نشان داد که کشورهای جنوب جهانی (Global South) چقدر بزرگ هستند - چیزی که در نقشه مرکاتور مخفی مانده بود.
در دنیای دیجیتال چه می‌شود؟
خبر خوب: اپلیکیشن‌های مدرن مثل گوگل ارث (Google Earth) می‌توانند زمین را به صورت کره (Globe) نشان دهند. اما وقتی نقشه را صاف (Flat) می‌کنید، باز هم باید از همان مصالحه‌های قدیمی استفاده کنید.
نتیجه گیری:
اگر واقعاً می‌خواهید زمین را بدون تحریف ببینید: یک کره جغرافیایی (Globe) بیاورید! تنها راه دیدن زمین بدون تحریف، نگاه کردن به یک کره است. دفعه بعد که به نقشه نگاه کردید، به یاد داشته باشید: این فقط یک نمایش (Representation) است، نه واقعیت محض. سوال درست این نیست که "کدام سیستم مختصات درست است؟" بلکه این است: "این سیستم مختصات چه چیزی را به درستی نشان می‌دهد و چه چیزی را پنهان می‌کند؟"
برای دسترسی به آموزش‌های سیستم اطلاعات جغرافیایی در سایت درس گستر به لینک زیر مراجعه قرمایید: